Жұқпалы аурулар — аурулардың ең көп кездесетін түрлері болып табылады. Бұл аурулардың таралу себебі олардың алуан түрлілігімен, жоғары инфекциялық және сыртқы факторларға төзімділігімен сипатталады.
Жұқпалы аурулардың жіктелуі инфекцияның таралуы бойынша 4 топқа бөлінеді:
- Инфекциялық ішек аурулары, онда патоген өмір сүреді және ішекте көбейтіледі. Олар: сальмонеллез, іш сүзегі, дизентерия, холера, ботулизм, т.б.
- Тыныс алу жүйесінің инфекциясы, онда шырышты мембраналар, трахеа, бронх және өкпеге әсер етіледі. Бұл жыл сайын эпидемиялық жағдай туғызатын жұқпалы аурулардың ең көп таралған тобы. Бұл топқа ЖРВИ, тұмау түрлері, дифтерия, тауық папасы, ангина, т.б. жатады.
- Тері инфекциялары сенсор арқылы беріледі. Бұл топқа сіреспе, күйдіргі, т.б.
- Жұқпалар арқылы тасымалданатын және медициналық манипуляциялау арқылы қанның инфекциясы. Қоздырғыш агент лимфа мен қанда тұрады. Қан инфекцияларына: тиф, оба, гепатит B, энцефалит.
Жұқпалы аурулар жалпы белгілерге ие. Әртүрлі жұқпалы ауруларда бұл ерекшеліктер әртүрлі дәрежеде көрінеді. Мысалы, тауық етінің өзгермелілігі 90% жетуі мүмкін және иммунитет өмір бойы қалыптасады, ал ЖРВИ инфекциясы шамамен 20% құрайды және қысқа мерзімді иммунитетті құрайды. Барлық жұқпалы ауруларға арналған:
- Эпидемиялық және пандемиялық жағдайларды тудыруы мүмкін инфекция.
- Аурудың циклінің: инкубация кезеңі, аурудың зақымдануының пайда болуы, өткір кезең, аурудың рецессиясы, қалпына келтіру.
- Жалпы симптомдардың құрамында безгегі, жалпы бұзушылық, шуыл, бас ауруы бар.
- Ауруға қатысты иммундық қорғанысты қалыптастыру.
Инфекциялық аурулардың негізгі себебі — патогендер: вирустар, бактериялар, приондар және саңырауқұлақтар, алайда барлық жағдайларда зиянды агенттердің пайда болуы аурудың дамуына әкеледі. Мұндай жағдайда мұндай факторлар маңызды болады:
- жұқпалылығы;
- денеге түскен агенттер;
- микробтың уыттылығы;
- организмнің жалпы жағдайы және иммундық жүйенің күйі.
Патоген ағзаға кірген сәттен бастап толық қалпына келгенше біраз уақыт кетеді. Осы кезеңде адам жұқпалы аурудың осындай кезеңдерінен өтеді:
- Инкубация кезеңі зиянды органның ағзаға кіруі мен оның белсенді әрекетінің басталуы арасындағы интервал болып табылады. Бұл кезең бірнеше сағаттан бірнеше жылға дейін созылады, бірақ әдетте 2-3 күнді құрайды.
- Продромды кезең симптомдардың пайда болуы және бұлыңғыр клиникалық көрініспен сипатталады.
- Аурудың симптомдары күшейтілетін аурудың даму кезеңі .
- Симптомдары барынша айқын көрінетін жылу кезеңі .
- Өмір сүру кезеңі — симптомдардың төмендеуі, жағдай жақсарады.
- Шығу. Жиі бұл — бұл аурудың белгілерін толық жоғалту. Нәтижесі әр түрлі болуы мүмкін: созылмалы түрге көшу, өлім, қайталану.
Жұқпалы аурулар келесі жолдармен беріледі:
- Ауа тамшылы — жөтелу кезінде, микробты ұстап тұратын сілекейдің бөлшектерін салауатты адам дем алған кезде.
- Фекальді — микробтар ластанған тағам, лас қолдар арқылы тасымалданады.
- Тұрмыстық заттар, ыдыс-аяқ, сүлгілер, киім-кешектер, төсек-орын төсеніштері арқылы.
- Инфекцияның ауыспалы көзі – жәндіктер арқылы.
- Қан арқылы өтеді.
- Анасы инфекцияны жатырдың ішінде нәрестеге жібереді.
Жұқпалы аурулардың алдын алу мынадай компоненттерден тұрады:
- Дененің қорғанысын күшейтіңіз. Адамның иммунитеті неғұрлым күшті болса, соғұрлым ол тезірек ауырып, тезірек сауығып кетеді. Ол үшін салауатты өмір салтын ұстану, дұрыс тамақтану, спортпен шұғылдану керек.
- Вакцинация. Белгілі бір инфекцияларға (қызылша, паротит, қызамық, дифтерия, сіреспе) қарсы вакцинация міндетті вакциналау кестесіне енгізілген.
- Жұқтырған адамдардан аулақ болу, эпидемия кезінде жеке қорғану құралдарын пайдалану, жиі қолдарын жуу қажет.
Сермаңизов Талғат Құттыбайұлы,
Шымкент қаласы Әл-Фараби ауданының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының басшысы
