Дератизациялауды ұйымдастыруға және жүргізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптар бар.
Дератизациялау кеміргіштерді жою және олар қоныстанған объектілерді олардан босату мақсатында немесе олардың санын инфекциялық аурулардың кеңінен таралуын және айтарлықтай экономикалық шығынды болдырмауды қамтамасыз ететін ең аз деңгейде тұрақты ұстап тұру үшін жүзеге асырылады.
Дератизациялау мынадай типтерге бөлінеді: 1)
профилактикалық дератизациялау – кеміргіштердің қоныстануы мен көбеюі үшін
қолайсыз жағдайлар жасалады. Санитариялық-техникалық, жалпы санитариялық және
агротехникалық шаралармен қатар:
жаппай
дератизациялау – бір мезеттік (бір реттік) дератизациялау, жекелеген елді
мекендерде немесе учаскелерде жылына 1-2 рет барлық елді мекеннің аумағында
жүзеге асырылады. Бұл объектілерді кеміргіштерден толығымен босатуға немесе
кеміргіштер одан әрі инфекциялық аурулардың таралуына ықпал етпейтін деңгейге
дейін олардың санының тұрақты төмендеуіне әкеледі. Жаппай дератизациялау барлық
үй-жайларда, ғимараттарда, аумақтарда күрестің әдістері мен құралдарын бір
уақытта пайдалануды көздейді.
тосқауылды
дератизациялау – белгілі бір аумақтың айналасында қорғау аймақтарын құру үшін
кеміргіштердің барынша көп көшіп-қону белсенділігі кезеңінде (көктем, күз)
жүргізіледі. Кеміргіштерден осылай өңдеу ғимараттардың айналасында, орман
аймағында, турбазалардың, лагерьлердің, жазғы дәмханалардың, саяжай
алқаптарының аумақтарында, халықтың жаппай серуен жасау аймақтарында,
саябақтарда, скверлер мен бақтарда, қоқыс контейнерлерінде жүзеге асырылады);
2) жойғыш
дератизациялау – профилактикалық іс-шаралар нәтиже бермеген кезде жүргізіледі.
Мұндай жұмыстардың тікелей функциясы — кеміргіштерді жою;
3) ошақтық
дератизациялау – инфекциялық аурулар ошағында және оған іргелес аумақта
дератизациялау. Таралуына кеміргіштер қатысуы мүмкін инфекциялық ауру тіркелген
кезде жүргізіледі;
4) іріктеп
дератизациялау – жекелеген учаскелерде немесе құрылыстарда, эпидемиялық маңызы
бар объектілерде: ет және балық комбинаттарында, тоңазытқыштарда,
элеваторларда, азық-түлік қоймаларында, емдеу және балалар мекемелерінде, мал
шаруашылығы фермаларында кеміргіштерді жою кезінде жүргізіледі.
Дератизациялауды физикалық, механикалық, химиялық тәсілдермен, улы
қармақжемдерді қою, тозаңдату, газдау әдістерімен жүргізеді. Дератизациялау
тәсілі мен әдісін таңдау өңделетін объектінің ерекшеліктерімен, нысаналы
кеміргіштердің экологиясымен және дератизациялау құралдарының қасиеттерімен
айқындалады.
Тосқауылды дератизациялау кеміргіштердің ең
жоғары көшіп-қону белсенділігі кезеңдерінде, ал ерекше эпидемиологиялық маңызы
бар объектілерде – жыл бойы бақылау-жою алаңдарын (бұдан әрі – БЖА) орналастыру
жолымен аумақтың (қоршау бойымен 20 метр (бұдан әрі – м)), құрылыстардың
(төсеніш бойымен 10 м) периметрі бойынша және құрылыс салынбаған учаскелерде
(100 м2-ге 1 БЖА есебінен) жүргізіледі. БЖА-ны орналастыру адам үшін
қауіпсіздікті ескере отырып жүзеге асырылады.
Денсаулық сақтау объектілерінің, білім беру
ұйымдарының, жетім балалар мен ата-анасының қамқорлығынсыз қалған балаларға
арналған білім беру ұйымдарының, медициналық-әлеуметтік мекемелердің, қоғамдық
тамақтану, азық-түлік саудасы объектілерінің құрылыстары мен аумақтарының
барлық ауданы кеміргіштердің болуына тексеруге жатады.
Профилактикалық дератизациялау жұмыстарының тиімділігін қамтамасыз ету үшін
өңдеулердің белгілі бір жиілігін сақтау көзделеді. Егер пайдаланылатын
препаратты қолдану жөніндегі нұсқаулықта өзгеше ұсынылмаса, онда үй-жайларды
дератизациялау 2-3 айда 1 рет, аумақты дератизациялау жылына 4-6 рет
жүргізіледі. Үй-жайларда кеміргіштер ұзақ уақыт болмаған кезде өңдеу
жүргізілмейді, ал аумақты өңдеу саны екі есе қысқартылады. Үй-жайларда
кеміргіштердің қоныстануы көп болған кезде өңдеу жиілігі айына 1 ретке дейін
артады.
Азық-түлік саудасы, қоғамдық тамақтану
объектілерінде, көкөніс сақтау қоймаларында, қоймаларда, тұрғын үй-жайларда
және аулалық құрылыстарда уланған қармақжем дератизациялау құралдарын пайдалану
жөніндегі нұсқаулықта көзделген қолдану режиміне сәйкес қойылады. Балаларға
қолжетімді балалар ұйымдарының үй-жайларында улы қармақжемді қоюға жол
берілмейді, ал кеміргіштерді жою тек механикалық әдістермен жүргізіледі.
Қаптамаланбаған тамақ өнімдері бар үй-жайларда сусымалы улы қармақжемдерді
қолдануға тыйым салынады.
Адамдар қоныстанған үй-жайларда дератизациялау
аяқталғаннан кейін уы бар қармақжемнің барлық қалдықтары кәдеге жарату
мақсатында жиналады. Балалардың және үй жануарларының қолы жетпейтін орындарда
қармақжем қорғалатын объектіге кеміргіштердің қоныстануын болдырмау үшін
қалдырылады.
Дератизациялау тиімділігіне:
1)
кеміргіштер қоныстанған барлық үй-жайларды жаппай өңдеу жүргізу үшін объектіде
санитариялық күнді өткізу;
2)
қармақжемді қолдану жөніндегі нұсқаулықта көзделген қармақжемді қою
технологиясын сақтау;
3) қойма
үй-жайларында дератизациялауды жүргізетін адамдар үшін қабырғалар бойымен ені
кемінде 70 см өтетін құрылғылар арқылы қабырғаларға, бұрыштарға және техникалық
жүйелерге тұрақты қолжетімділікті қамтамасыз ету;
4) әртүрлі
материалдарды сақтайтын барлық орындарда еденнен кем дегенгенде 15 см биіктікте тұратын стеллаждармен
жабдықтау;
5)
азық-түлікті және су қорын оларға кеміргіштердің кіру мүмкіндігін барынша
қиындататын жағдайда сақтау;
6)
профилактикалық өңдеу жүргізу үшін оларды түсіргенге дейін дератизациялауды
жүргізетін адамдардың барлық үй-жайларға қолжетімділігін қамтамасыз ету;
7)
ғимараттар мен үй-жайларға кеміргіштерді кіргізбеу қағидаларын сақтау;
8) барлық
үй-жайлар мен оларға іргелес аумақты тұрақты жинау және белгіленген мерзімде
қоқысты шығару арқылы қол жеткізіледі.
Профилактикалық дезинфекциялық іс-шаралар
құрылыстың жалпы алаңдарында, оның ішінде жертөлелерде, шатырларда, баспалдақ
алаңдарында, қосалқы үй-жайларда, қажет болған жағдайда іргелес аумақта да
жүргізіледі.
Ұ.Жарбақұлова,
Шымкент қаласы Абай ауданының санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының эпидемиологиялық бақылау және қадағалау бөлімінің жетекші маманы.
