Көптеген зерттеулерге сүйенсек, қалалардағы ауаның тұрақты және жаппай ластануы халықтың денсаулығына кері әсерін тигізетінін көрсетеді. Бірінші кезекке шаңды, яғни атмосфераны ластаудың ең жиі және ең көлемді түрі ретінде қою керек.
Шаң мұрынның және мұрын-жұтқыншақтың шырышты қабығының семуін және эрозиясын, трахея мен бронхтың катаральды ауруын, өкпе туберкулезінің өршуін, бронх демікпесінің ұстамаларын тудыруы мүмкін. Шаң жиі көзді жарақаттап, конъюнктивит тудырады. Әдетте түтінді ауада кездесетін күйе де зиянды. Күйе көміртекті заттардың (шайырлар, мұнай, жанғыш газдар) толық жанбауы кезінде пайда болады. Күйенің құрамында қатерлі ісік тудыратын канцерогенді шайырдың 1% дейін бар.
Күкірт диоксиді және басқа күкірт қосындылары (күкіртті сутегі, күкіртті көміртегі) күшті тітіркендіргіш болып табылады және жоғары мөлшерде улы болуы мүмкін. Ластанған ауада кездесетін көміртегі тотығы, фторид сутегі, қорғасын және сынап сияқты заттар да улы. Олар белгілі бір мөлшерде адамдарда ауру мен улануды тудыруы мүмкін.Қалалық түтінмен сәтті күресу үшін атмосфераны ластайтын бірқатар заттардың шекті рұқсат етілген шоғырлануы түрінде көрсетілген гигиеналық нормаларды сақтау қажет.
Атмосфералық ауаның санитариялық қорғау шараларын келесі топтарға бөлуге болады: технологиялық үдерістерді жоспарлау, ұтымды ету және жетілдіру, түтіннен, шаңнан және газдан тазарту, өнеркәсіптік орталықтардағы атмосфералық ауаны санитариялық-эпидемиологиялық бақылау.
Жоспарлау шараларына мыналар жатады: тұрғын ауданда, елді мекендер арасында атмосфералық ауаны ластайтын кәсіпорындар салуға тыйым салу, басым желді ескере отырып, оларды өнеркәсіптік аумаққа орналастыру, кәсіпорындар мен елді мекендердің арасына міндетті саңылаулар орнату, жаппай көгалдандыру, қалаларды жылыту, елді мекендерді газдандыру, бұл көптеген шағын қатты отын қазандықтарын жоюға әкеледі. Топырақ шаңының мөлшерін азайту үшін үй шаруашылығын қоқыстан тазарту, көшелерді тазалау және жуу сияқты жұмыстарды жүргізу қажет.
Технологиялық және санитариялық шараларға ауа шығарындыларын азайту, шаң мен газдардың шоғырлануын төмендету мақсатында жүргізілетін кәсіпорындардағы шаралар жатады. Оларға келесіні жатқызуға болады: көмірді жағуды ұтымды ету, зауыт жабдықтарын қымтау, сүзгілерді, күл және шаң жинағыштарды орнату.
Г.Нысанова, Шымкент қаласы, Қаратау ауданы санитариялық-эпидемиологиялық бақылау басқармасының бас маманы
